Dự án Thủy điện An Khê - Ka Nak được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư tại văn bản số 785/TTg-CN ngày 15/6/2005; công trình nằm trên lưu vực sông Ba thuộc địa bàn huyện Kbang và thị xã An Khê (tỉnh Gia Lai) và huyện Tây Sơn (tỉnh Bình Định). Dự án có tổng công suất 173 MW; trong đó, tổ máy số 1 đặt tại huyện Kbang với công suất 13 MW, tổ máy số 2 đặt tại huyện Tây Sơn (tỉnh Bình Định) với công suất 160 MW. Công trình được khởi công vào tháng 11/2005, đến tháng 9/2010 đã tổ chức nút cống, chặn dòng hồ chứa Ka Nak. Đến nay, 02 tổ máy của dự án đã đi vào vận hành theo công suất thiết kế. Tuy nhiên, nên đến nay vẫn còn một số tồn tại của dự án Thủy điện đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sản xuất của đa số các hộ dân trong vùng.
Thường trực HĐND tỉnh đã tổ chức khảo sát trực tiếp việc Ban 7 giải quyết những tồn tại, vướng mắc trên địa bàn huyện KBang và thị xã An Khê (11/12/2012) tại Kỳ họp thứ 4 HĐND tỉnh khóa X đến nay. Sau khi trả lời Ban 7 đã phối hợp với các ngành chức năng của huyện KBang và thị xã An Khê tập trung giải quyết những nội dung đã trả lời và đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại, bất cập mà nhân dân và chính quyền địa phương tiếp tục có ý kiến: khu tái định canh làng Groi quy hoạch 81,78 ha đất của Công ty TNHH MTV lâm nghiệp Lơ Ku, bố trí đất cho 65 hộ dân làng Groi (hiện nay đã tăng lên 92 hộ). Đến nay, Ban 7 mới thống nhất về phương án chia 46,75ha cho 55 hộ (mỗi hộ 0,85ha); diện tích còn lại 35,03 ha chưa chia cho các hộ dân do có 40 hộ người Kinh đang tranh chấp, diện tích đất tranh chấp 29,81ha. Khu tái định canh làng Krối 1 quy hoạch 76,74ha đất sản xuất để bố trí đất tái định canh cho 102 hộ dân; trong đó, có 30,6ha đất ruộng nước 02 vụ chia cho 102 hộ (mỗi hộ 0,3ha); diện tích đất nà thổ 46,14ha được chia cho 57 hộ, việc thực hiện chia đất cho các hộ đảm bảo sau khi chia đất tối thiểu mỗi hộ đủ 1,08 ha. Đến nay, đã chia được 23 ha (10,2ha đất lúa nước cho 101 hộ, mỗi hộ 0,1ha và 12,8ha đất nà thổ cho 18 hộ). Diện tích đất chưa chia 53,74ha (đất nà thổ 33,34 ha, đất ruộng lúa nước 02 vụ 20,4ha).
Khu tái định canh làng Chợt (xã Lơ Ku) quy hoạch 157,44ha đất sản xuất (đất nà thổ 140,16ha, đất ruộng lúa nước 17,28ha) bố trí tái định canh cho 96 hộ dân làng Chợt. Đến nay, đã chia 136,12 ha (đất nà thổ 119,7ha, đất ruộng lúa nước 16,42ha). Diện tích đất chưa chia 21,32 ha (trong đó có 0,86ha đất lúa nước) không có quỹ đất để tiếp tục. Khu tái định canh làng Kbang + Krối 2 (xã Lơ Ku) quy hoạch 90,72ha đất (80,64ha đất nà thổ, 10,08ha đất lúa nước) bố trí tái định canh cho 56 hộ dân của làng Kbang và làng Krối 2. Đến nay đã giao 77,32 ha (67,74ha đất nà thổ và 9,58ha đất lúa nước cho 56 hộ, mỗi hộ 0,171 ha). Diện tích đất chưa chia 13,4 ha (trong đó có 0,5ha đất lúa nước) hiện không có quỹ đất để tiếp tục khai hoang, bố trí tái định canh cho các hộ dân theo đúng quy hoạch.
Việc giải quyết diện tích đất trên cos ngập hồ chứa nước: ngày 21/6/2013, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 900/TTg-KTN “về việc bồi thường, hỗ trợ đất trên cos ngập công trình Thủy điện An Khê - Ka Nak, tỉnh Gia Lai”; theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã: “Đồng ý thu hồi 443,95 ha đất sản xuất nông nghiệp của các hộ tái định cư tại vị trí trên cốt ngập lòng hồ, dự án Thủy điện An Khê - Kanak, tỉnh Gia Lai”. UBND tỉnh Gia Lai đã ban hành công văn số 2044/UBND-CNXD ngày 17/6/2013 chỉ đạo thực hiện nội dung này. Ban 7 đang tiến hành hoàn chỉnh hồ sơ thủ tục phê duyệt để thu hồi, bồi thường, hỗ trợ diện tích đất trên có ngập lòng hồ chứa nước với diện tích 276,98ha của 133 hộ tái định cư. Riêng đối với diện tích 166,97 ha của 128 hộ không tái định cư, Ban 7 chưa thu hồi, bồi thường, hỗ trợ vì theo Ban 7 (công văn 900/TTg-KTN ngày 21/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ chỉ thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ đất trên cos ngập hồ chứa cho các hộ thuộc diện tái định cư, còn những hộ khác không thuộc đối tượng điều chỉnh của công văn này thì chưa thu hồi, bồi thường, hỗ trợ).
Về việc thực hiện khấu trừ và chi trả tiền bồi thường cho các hộ dân tại khu tái định cư, tái định canh: Ban 7 thực hiện thu hồi đất của các hộ dân từ những năm 2010, 2011 nhưng đến nay mới chi trả xong tiền bồi thường đất ở, nhà cửa và vật kiến trúc cho nhân dân; đối với đất sản xuất, mới chi trả cho các hộ dân tại thôn 2, 3 - xã Đắk Smar; còn lại 06 làng (gồm: Chợt, Kbang, KRối2 - xã Lơ Ku; làng Cam, KRối 1 - xã Đăk Smar và làng Groi - thị trấn Kbang) huyện đã lập hồ sơ trong tháng 9/2013, nhưng cho đến nay Ban 7 vẫn chưa có ý kiến cụ thể về vấn đề này, nếu việc khấu trừ đất nông nghiệp của 6 làng đồng bào Bahnar nêu trên không được thực hiện dứt điểm trong năm 2013, thì sẽ không có cơ sở thực hiện trong năm 2014, vì trong năm 2014 Nhà nước sẽ không ban hành giá đất nông nghiệp tại các vùng bị ngập của 6 làng này.
Đối với các công trình hạ tầng giao thông, thuỷ lợi: tuyến đường tránh ngập bờ trái hồ Ka Nak: qua khảo sát thì tuyến đường này được chia thành 5 gói thầu; huyện nhận bàn giao 3 gói thầu (38, 40, 41), còn 2 gói thầu (39, 42) có chiều dài khoảng 8 km bị hư hỏng nặng; đến nay, Ban 7 đã thuê nhà thầu sửa chữa xong gói thầu số 42, còn gói thầu số 39 hiện đang được sửa chữa.
Đối với đường giao thông từ khu tái định cư về xã Lơ Ku: đoạn đường giao thông từ khu tái định cư Dốc Lồ Ô về trung tâm xã Lơ Ku có chiều dài khoảng 6,8 km; hiện Ban 7 đang thi công phần mặt đường bê tông xi măng rộng 3,5 m, mác 250, dày 20 cm, tiến độ đạt khoảng 30% khối lượng công trình.
Tại thị xã An Khê một số công trình như: khu tái định cư, phòng học, đường giao thông, công trình thủy lợi Đập Ý, Đập Mãi,.. chất lượng chưa đảm bảo, một số công trình chưa phù hợp, còn nhiều bất cập khi đưa vào sử dụng. Một số điểm nhân dân không có đường đi vào khu sản xuất do nước ngập: khu sản xuất Đá Vàng; khu vực cây Kè; đoạn suối Soi Di - vùng cây Sộp; đường đi khu Giông Ké, tổ 4 phường An Phước. Đường qua vùng bán ngập chỉ đổ đá, không có móng đẫn đến bị sạt lở 2 bên, làm đổ một số cọc tiêu, đã bắt đầu hư hỏng, cần phải tu sửa. Việc thiết kế xây dựng 03 trạm bơm và kênh dẫn nước chưa phù hợp, khó khăn trong quản lý, sử dụng, hiện vẫn chưa sử dụng. Bên cạnh đó các kênh dẫn nước đã chia cắt đường vận chuyển nông sản của nhân dân.
Qua báo cáo của Thường trực HĐND huyện KBang, thị xã An Khê và qua khảo sát thực tế những vấn đề đã nêu trên, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Gia Lai kiến nghị với Chính phủ chỉ đạo Bộ Công thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam thực hiện Công văn 900/TTg-KTN ngày 21/6/2013 “về việc bồi thường, hỗ trợ đất trên cos ngập công trình thủy điện An Khê-Ka Nak, tỉnh Gia Lai” thu hồi, bồi thường, hỗ trợ toàn bộ diện tích 443,95 ha đất trên cos ngập lòng hồ Ka Nak, không phân biệt đối tượng tái định cư hoặc không tái định cư.
Đề nghị UBND tỉnh tiếp tục chỉ đạo, kiểm tra UBND huyện KBang, thị xã An Khê và các ngành chức năng giải quyết tình trạng thiếu đất sản xuất cho các làng tái định canh, từ khâu khảo sát, quy hoạch, khai hoang xây dựng đồng ruộng; đặc biệt là trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai của các hộ dân liên quan đến khu quy hoạch đất tái định canh. Có ý kiến với Tập đoàn Điện lực Việt Nam về những vướng mắc, tồn tại của dự án Thủy điện An Khê - Ka Nak để Tập đoàn chỉ đạo giải quyết, góp phần phục vụ nhân dân phát triển sản xuất, từng bước ổn định và nâng cao đời sống.
Đề nghị Ban Quản lý Dự án Thủy điện 7: tiếp tục phối hợp với UBND huyện KBang, thị xã An Khê giải quyết những tồn tại, vướng mắc của dự án đã được Ban 7 trả lời tại văn bản số 1147/BC-ATĐ7 ngày 11/12/2012 tại Kỳ họp lần thứ 4 HĐND tỉnh Gia Lai khóa X.
Phối hợp với UBND huyện KBang khẩn trương hoàn chỉnh hồ sơ, thủ tục, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ diện tích đất trên cos ngập và tiến hành chi trả tiền cho các đối tượng đã được thống nhất. Quan tâm xem xét đầu tư xây dựng cầu dân sinh đường nối qua suối Cửa Mương (đoạn nối với cầu dân sinh thôn An Điền, xã Cửu An, thị xã An Khê) đất sạt, lở không có đường lên cầu, vị trí xây dựng cầu không phù hợp gây khó khăn cho việc đi lại sản xuất hơn 260 ha của nhân dân trong khu vực. Xem xét đầu tư xây dựng lại công trình thủy lợi Đập Mãi (xã Cửu An), hiện nay Đập đã vỡ hoàn hoàn, không tích nước dẫn đến hơn 7 ha đất lúa nước 2 vụ không sản xuất được; đầu tư công trình thủy lợi Đập Ý (xã Cửu An) không có mương dẫn nước để dân sản xuất khoảng hơn 2 ha lúa nước 2 vụ (thị xã An Khê). Việc vận hành, điều tiết nước hồ chứa thủy điện An Khê - Ka Nak phải tuyệt đối tuân thủ theo quy định của Bộ Công thương; phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại do hậu quả vận hành, điều tiết nước hồ chứa thủy điện An Khê - Ka Nak gây ra.
Đề nghị HĐND, UBND huyện Kbang, thị xã An Khê: chủ trì, phối hợp với Ban 7 xử lý kịp thời các trường hợp lấn chiếm đất xây dựng nhà trái phép trên diện tích đất đã được bồi thường, có kế hoạch quản lý, sử dụng diện tích đất này. Tăng cường kiểm tra, giám sát những chương trình, công việc mà Ban 7 thực hiện trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định canh, tái định cư; giải quyết đất trên cos ngập hồ chứa nước; việc thực hiện hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm cho nhân dân; việc thực hiện khấu trừ và chi trả bồi thường cho các hộ dân; các công trình nước sinh hoạt tại các khu dân cư; các công trình hạ tầng giao thông, thủy lợi. Tiếp tục phối hợp với Ban 7 giải quyết những tồn tại, vướng mắc của dự án.
Hy vọng rằng, với những việc đã thực hiện trong thời gian qua của Ban 7 cũng như những kiến nghị của Thường trực HĐND tỉnh Gia Lai, trong thời gian tới Ban 7 sẽ tiếp tục giải quyết tốt những vướng mắc, tồn tại trong quá trình xây dựng, vận hành dự án thủy điện An Khê - Ka Nak để tạo điều kiện cho nhân dân trong vùng có điều kiện sản xuất, từng bước ổn định và nâng cao đời sống./.
Bài, ảnh: Khải Hoàn