Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp của UBTVQH chiều 12/8 cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, tinh thần Luật cần hết sức ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm; bảo đảm nguyên tắc giám sát để chỉ ra cái mạnh để phát huy, hạn chế để kịp thời khắc phục; giám sát trên tinh thần không gây khó cho bộ ngành, địa phương.

Chiều 12/8, với sự tham gia của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Tham dự Phiên họp có Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hoàng Công Thủy, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Minh Khương; Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Cao Huy; Phó Chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội, Phó trưởng Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội Phạm Thị Thanh Mai, cùng đại diện Thanh tra Chính phủ; Ban Nội chính Trung ương.

Bổ sung một số hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân
 

Trình bày Báo cáo tóm tắt Một số vấn đề lớn về tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình cho biết, trên cơ sở quán triệt đầy đủ quan điểm của Đảng về tăng cường phân cấp, phân quyền; đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; chú trọng ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong hoạt động giám sát và bảo đảm thống nhất với quy định mới của Hiến pháp, các luật về tổ chức, bộ máy nhà nước vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, dự thảo Luật đã được sửa đổi toàn diện, bố cục gồm 5 chương 44 điều, giảm 47 điều so với Luật hiện hành. Căn cứ nội dung, chính sách và số lượng điều luật được lược bỏ, sửa đổi, bổ sung mới, Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát (UBDNGS) đề nghị UBTVQH xem xét, quyết định điều chỉnh phạm vi sửa đổi toàn diện và đổi tên là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi).
 

Về khái niệm “giám sát”, UBDNGS đã chỉnh lý khái niệm “giám sát của Quốc hội, HĐND” theo hướng: (i) Bổ sung tính chất hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND là một phương thức kiểm soát quyền lực nhà nước; (ii) Bổ sung mục tiêu của hoạt động giám sát là: góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

Về nguyên tắc hoạt động giám sát, để định hướng hoạt động giám sát lựa chọn “đúng”, “trúng” về nội dung và phát huy được đầy đủ mục tiêu, ý nghĩa của hoạt động giám sát, dự thảo Luật đã bổ sung 02 nguyên tắc mới là: Giám sát toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm, bám sát thực tiễn và bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung 03 tiêu chí cụ thể để đánh giá hiệu quả giám sát và quy định trách nhiệm báo cáo về hiệu quả hoạt động giám sát. Để thực hiện nghiêm chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng bỏ các nội dung quy định chung, đồng thời quy định rõ thẩm quyền của từng chủ thể giám sát.
 

Về các hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND, trên cơ sở phân định rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm của từng chủ thể giám sát, đồng thời thực hiện chủ trương tăng cường phân công, phân cấp trong hoạt động giám sát, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung một số hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND như sau:

- Sửa đổi quy định về giám sát chuyên đề của Quốc hội, HĐND theo hướng: Quốc hội, HĐND không trực tiếp tổ chức Đoàn giám sát chuyên đề. Hằng năm, Quốc hội quyết định lựa chọn chuyên đề giám sát và giao cho UBTVQH hoặc Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội giúp Quốc hội tổ chức thực hiện, báo cáo kết quả giám sát để Quốc hội xem xét, thảo luận tại kỳ họp và ra nghị quyết về giám sát chuyên đề; HĐND quyết định lựa chọn chuyên đề giám sát và giao cho Thường trực HĐND, Ban của HĐND giúp HĐND tổ chức giám sát và báo cáo kết quả để HĐND xem xét, thảo luận tại kỳ họp và ra nghị quyết giám sát chuyên đề.

- Bổ sung hoạt động xem xét báo cáo giám sát chuyên đề của UBTVQH, Thường trực HĐND. Theo đó, ngoài việc UBTVQH, Thường trực HĐND trực tiếp tổ chức Đoàn giám sát chuyên đề, thì căn cứ chương trình giám sát hằng năm, UBTVQH có thể giao Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Thường trực HĐND giao Ban của HĐND giúp UBTVQH, Thường trực HĐND tổ chức giám sát chuyên đề, báo cáo kết quả để UBTVQH, Thường trực HĐND xem xét và ra nghị quyết, kết luận giám sát.
 

- Bổ sung hoạt động xem xét việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH, HĐND về giám sát. Theo đó, mở rộng hơn so với dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8, không chỉ giới hạn là nghị quyết về chất vấn, giám sát chuyên đề mà quy định xem xét việc thực hiện đối với tất cả nghị quyết về giám sát, bảo đảm nguyên tắc tất cả các nghị quyết giám sát của Quốc hội, UBTVQH, HĐND đều được theo dõi, “tái giám sát” hiệu quả; tùy thời điểm và tình hình thực tiễn, Quốc hội, UBTVQH, HĐND sẽ quyết định xem xét những nghị quyết cụ thể nào cho phù hợp, khả thi, hiệu quả.

- Bổ sung hoạt động UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội giám sát việc cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tuân thủ về trình tự, thủ tục tiếp thu ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan góp ý vào dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các luật có liên quan. Quy định này bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và đáp ứng yêu cầu kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; phù hợp với chức năng của UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội và nguyên tắc bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật.
 

- Bổ sung một số hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội như: (i) hoạt động giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri theo phân công của UBTVQH; (ii) hoạt động phối hợp với cơ quan của Quốc hội (nghị viện) của quốc gia cùng ký kết điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế với nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tiến hành giám sát việc thực hiện điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi và phù hợp với điều kiện thực tế của các bên ký kết.

 - Bổ sung một số hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND như: (i) hoạt động của HĐND xem xét kiến nghị giám sát của Thường trực HĐND, Ban của HĐND và đại biểu HĐND; (ii) hoạt động của Thường trực HĐND xem xét báo cáo của chủ thể chịu sự giám sát trong thời gian giữa hai kỳ họp của HĐND do HĐND giao; (iii) việc Thường trực HĐND kiến nghị HĐND cùng cấp bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu.

Nghiên cứu tính pháp lý của việc thực hiện kiến nghị sau giám sát và trách nhiệm giải trình
 

Phát biểu thảo luận, các thành viên UBTVQH đánh giá cao Thường trực UBDNGS đã chủ động, khẩn trương chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, chuyên gia, nhà khoa học để có thêm cơ sở lý luận, thực tiễn trong việc tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật. Đặc biệt, Thường trực UBDNGS đã nghiên cứu kết luận tại Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát, trong đó có vấn đề đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật để phục vụ việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Các thành viên UBTVQH tán thành với quan điểm sửa đổi luật, dự thảo luật chỉ quy định những chính sách lớn, những nội dung mang tính nguyên tắc, ổn định, có giá trị lâu dài theo thẩm quyền của Quốc hội theo đúng tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Các thành viên UBTVQH nhất trí với việc sửa đổi toàn diện Luật và đổi tên thành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi), bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật mới được sửa đổi, bổ sung, nhất là tại Kỳ họp thứ 9.
 

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Lâm Văn Mẫn đồng tình với dự thảo Luật; cần thiết bổ sung hoạt động UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội “giám sát việc cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tuân thủ về trình tự, thủ tục tiếp thu ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan góp ý vào dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các luật có liên quan” nhằm thể chế kịp thời và thực hiện có hiệu quả chủ trương của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật và giải quyết những vướng mắc, bất cập phát sinh trong thực tiễn, tăng cường hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cơ bản đồng tình với dự thảo Luật về việc phân định rõ hơn thẩm quyền của từng chủ thể giám sát, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, góp phần đảm bảo phân định nhiệm vụ, quyền hạn trong giám sát tối cao của Quốc hội và HĐND. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa tiến hành giám sát tối cao với việc khảo sát để phục vụ việc giám sát.
 

Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài Chính Phan Văn Mãi cho rằng, cần nhấn mạnh mục đích của việc sửa đổi Luật là để góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát, qua đó nâng vị thế của Quốc hội và HĐND các cấp. Giám sát không chỉ là kiểm tra, thanh tra việc chấp hành Hiến pháp, pháp luật, mà phải góp phần kiến tạo phát triển, giám sát là kênh cảnh báo sớm, gắn kết với hoạt động lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Do vậy, trong nguyên tắc hoạt động giám sát cần phải thiết kết nội dung quy định này để hoạt động giám sát đúng, trúng, kịp thời, phát huy hiệu lực, hiệu quả. Bên cạnh đó, ông Phan Văn Mãi cũng cho rằng, dự thảo Luật cần quy định để nâng cao trách nhiệm giải trình, nhấn mạnh được vấn đề hậu giám sát để đảm bảo hiệu quả thực thi kiến nghị sau giám sát.
 

Về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị cần quy định cụ thể hơn về thời hạn, chế tài để đảm bảo tính khả thi và sự ràng buộc pháp lý của việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát. Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần quy định rõ nguyên tắc công khai kết quả giám sát, trừ trường hợp bí mật nhà nước và bí mật đời tư theo luật, để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan chịu sự giám sát.
 

Đồng tình với các ý kiến trên, Phó Chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội, Phó trưởng Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội Phạm Thị Thanh Mai cho rằng, trên thực tế nhiều kiến nghị giám sát chậm được triển khai thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ. Vậy chế tài như thế nào, đây là vấn đề chưa được quy định mạnh mẽ trong dự thảo Luật sửa đổi toàn diện lần này, để thúc đẩy hiệu năng, hiệu lưc, hiệu quả việc thực hiện các kiến nghị giám sát.

Luật cần hết sức ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm
 

Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao hiệu quả của Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát đối với việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân là một bước quan trọng để thể chế hóa chủ trương của Đảng, nhất là khi có Nghị quyết 27 của Ban chấp hành Trung ương ngày 9/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao, sau kỳ họp thứ 8 của Quốc hội, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát đã chủ động, tích cực phối hợp, tổ chức hai hội nghị lấy ý kiến của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, các chuyên gia, nhà khoa học để tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật.

 “Phải nhấn mạnh mục tiêu của giám sát là góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật; đảm bảo kỷ luật, kỷ cương; nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Quốc hội, HĐND phải giám sát việc luật được triển khai tới đâu, Nghị định, Thông tư có theo Luật hay không? Ở địa phương, các đồng chí vừa giám sát các quy định ở trên, vừa giám sát việc thực hiện các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.
 

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nêu rõ, phải phân biệt rõ thẩm quyền giữa giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; giám sát của HĐND cấp tỉnh với HĐND cấp xã; việc phân công, phân cấp giữa Quốc hội, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; giữa HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND. “Làm sao đảm bảo nguyên tắc giám sát để chỉ ra cái mạnh để phát huy, hạn chế để kịp thời khắc phục. Giám sát trên tinh thần không gây khó khăn cho bộ ngành, địa phương”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ quan điểm, luật chỉ quy định những chính sách lớn, những nội dung có tính nguyên tắc, ổn định, thuộc thẩm quyền của Quốc hội; lược bỏ quy định cụ thể trình tự, thủ tục tiến hành các hoạt động giám sát, cơ chế phân công tổ chức thực hiện và một số nội dung khác có nhiều biến động trên tinh thần “Chưa sửa luật thì chúng ta đã làm rất tốt. Sửa luật rồi, chúng ta phải làm tốt hơn”.
 

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị cần cụ thể hóa một số tiêu chí đánh giá giám sát. Về giám sát chuyên đề của Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, Quốc hội lựa chọn nội dung giám sát chuyên đề, giao UBTVQH hoặc Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tổ chức thực hiện, báo cáo kết quả để Quốc hội xem xét tại Kỳ họp Quốc hội và ra Nghị quyết về giám sát chuyên đề; đồng thời cho rằng, tới đây, Quốc hội nên tiến hành một Đoàn giám sát chuyên trong năm, tập trung vào vấn đề nóng, bức xúc nhất, nhưng UBTVQH thường xuyên phát hiện để báo cáo điều chỉnh, đồng thời tăng cường giám sát của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng thống nhất quy định “giám sát việc cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tuân thủ về trình tự, thủ tục tiếp thu ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan góp ý vào dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các luật có liên quan” là một hoạt động giám sát mới của UBTVQH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; đồng thời nhấn mạnh, tinh thần làm sao để Luật hết sức ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm.
 

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu kết luận Phiên họp
 

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, UBTVQH đánh giá cao Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát đã chủ động, tích cực phối hợp với Thường trực Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, các cơ quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, kịp thời báo cáo với UBTVQH để chuyển từ việc sửa đổi, bổ sung một số điều sang sửa đổi toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; đồng thời chủ động thực hiện việc tham mưu tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Để hoàn thiện dự thảo Luật, UBTVQH đề nghị lưu ý một số nội dung:

Thứ nhất, về phạm vi sửa đổi, rà soát kỹ để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ quan điểm đổi mới hoạt động giám sát gắn với đổi mới xây dựng pháp luật, tăng cường phân cấp phân quyền; nghiên cứu bổ sung các quy định cần thiết nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát.

Thứ hai, rà soát kỹ khái niệm “giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân”, bảo đảm rõ về nội hàm, thống nhất về tính chất và mục tiêu của hoạt động giám sát; giải quyết hài hòa quan hệ giữa mục tiêu và nguyên tắc, giữa nguyên tắc “toàn diện” với nguyên tắc “trọng tâm, trọng điểm và bám sát thực tiễn”; rà soát các nguyên tắc hoạt động giám sát cho khái quát, rõ ràng, đầy đủ nội dung, phù hợp với nội hàm và tên của Luật; chỉ quy định trong luật những vấn đề khung, nguyên tắc.
 

Thứ ba, về hiệu quả hoạt động giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu rõ, đây là một điều mới trong dự thảo Luật, đề nghị quy định rõ ràng, cụ thể, bảo đảm tính khả thi, dễ thực hiện.

Thứ tư, về thẩm quyền, phạm vi đối tượng giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân: Bảo đảm rõ ràng, tránh chồng chéo giữa các chủ thể giám sát; giải quyết mối qua hệ giữa giám sát và khảo sát khi cần thiết để thu thập thông tin thực tiễn phục vụ giám sát.

Thứ năm, về giám sát chuyên đề tối cao của Quốc hội, Quốc hội lựa chọn chuyên đề, giao UBTVQH, các cơ quan của Quốc hội tổ chức giám sát theo kế hoạch chương trình giám sát được Quốc hội ban hành; bảo đảm phân cấp, phân quyền, đồng thời cũng bảo đảm tính toàn diện của hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội.
 

 

UBTVQH giao Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát chủ trì, phối hợp với Thường trực Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, các cơ quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các thành viên UBTVQH để chỉnh lý dự thảo Luật, gửi xin ý kiến các Đoàn ĐBQH, các cơ quan của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Chính phủ, các cơ quan liên quan để hoàn chỉnh hồ sơ, trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách, xin ý kiến UBTVQH trước khi báo cáo Quốc hội thảo luận, thông qua; trong đó lưu ý, bổ sung các điều khoản chuyển tiếp để thực hiện các điều mới./.