Ngay từ năm đầu nhiệm kỳ (2021-2026), kế thừa, phát huy những kết quả và kinh nghiệm của HĐND các nhiệm kỳ trước, Đảng đoàn HĐND tỉnh đã lãnh đạo, chỉ đạo Thường trực HĐND tỉnh đề ra nhiều giải pháp nhằm tạo khâu đột phá trong triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, đến nay đã đem kết quả rõ nét. Trọng tâm là đổi mới cách thức tổ chức các kỳ họp; đổi mới hình thức, nội dung và phương pháp tiếp xúc cử tri, coi trọng và đề cao vai trò, trách nhiệm của đại biểu HĐND tỉnh trong quyết định các vấn đề quan trọng của tỉnh, đặc biệt là tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát.
Chức năng giám sát là một trong 2 chức năng cơ bản của HĐND, là cơ sở cho HĐND thực hiện tốt chức năng quyết định. Thông qua hoạt động giám sát để kiểm chứng lại tính đúng đắn, kiểm tra việc thực hiện của các cơ quan chấp hành, kịp thời phát hiện những vướng mắc, khó khăn, những bất cập để kiến nghị và đề xuất các giải pháp tháo gỡ, khắc phục. Thông qua hoạt động giám sát giúp đánh giá chính xác, khách quan, kịp thời việc tổ chức thực hiện các Nghị quyết, các chương trình, kế hoạch phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của cử tri.
Bám sát các quy định của pháp luật, trong thời gian qua hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, các tổ Đại biểu và đại biểu HĐND các cấp được tiến hành thường xuyên, theo đúng trình tự quy định. Hình thức, phương pháp giám sát đã không ngừng được cải tiến, có nhiều đổi mới; thông qua hình thức giám sát, như: Giám sát tại các kỳ họp HĐND thông qua việc xem xét các báo cáo, đề án, dự thảo Nghị quyết và nhiều văn bản quan trọng khác mà các cơ quan trình HĐND theo quy định; giám sát thông qua hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp và giữa hai kỳ họp; giám sát thông qua hoạt động giải trình giữa hai kỳ họp; giám sát thông qua hoạt động tiếp xúc cử tri, tiếp công dân; tổ chức các đoàn giám sát chuyên đề, khảo sát đột xuất; giám sát thông qua hoạt động lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ những chức vụ do HĐND bầu (riêng nội dung này được tiến hành vào Kỳ họp cuối năm 2023) và đã đạt được một số kết quả nhất định, góp phần đưa hoạt động giám sát của HĐND ngày càng chất lượng và hiệu quả, là cơ sở để giải quyết việc thực hiện Nghị quyết về nhiệm vụ KT - XH, bảo đảm thực thi pháp luật ở địa phương, cụ thể:
Hoạt động giám sát tại kỳ họp: Hoạt động xem xét báo cáo công tác của Thường trực HĐND, UBND, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Cục Thi hành án dân sự cùng cấp được thực hiện theo định kỳ tại các kỳ họp HĐND. Đồng thời, để chuẩn bị tốt hoạt động giám sát tại kỳ họp, Thường trực HĐND phân công các Ban HĐND xem xét, thẩm tra báo cáo, tờ trình, dự thảo nghị quyết của HĐND theo đúng quy định của pháp luật. Kết quả thẩm tra đều được Thường trực HĐND tổng hợp, báo cáo cấp ủy trước khi trình HĐND xem xét quyết định, đảm bảo được sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HĐND trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương. Hoạt động giám sát tại kỳ họp là cơ sở đảm bảo cho HĐND ban hành nghị quyết về nhiệm vụ kinh tế - xã hội và các nghị quyết chuyên đề đúng chính sách, pháp luật, phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi cao, đồng thời, kiến nghị bổ sung giải pháp khắc phục đối với hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan tư pháp.
Giám sát thông qua hoạt động chất vấn, giải trình: Tại các kỳ họp, cùng với việc giám sát thường xuyên thông qua xem xét báo cáo công tác của UBND và các cơ quan tư pháp, Thường trực HĐND các cấp tăng cường hoạt động giám sát trực tiếp thông qua hoạt động chất vấn, giải trình. Do vậy, trong chương trình kỳ họp đã dành nhiều thời gian cho thảo luận, tranh luận và chất vấn tại tổ và tại hội trường; số lượng, chất lượng câu hỏi chất vấn ngày càng được nâng lên, đề cao tính tranh luận, phản biện, đối thoại trực tiếp giữa các đại biểu HĐND với lãnh đạo UBND, người đứng đầu các cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp để đạt được sự đồng thuận trong từng vấn đề, nội dung cần phải quyết nghị. Việc theo dõi, kiểm tra thực hiện các cam kết sau trả lời chất vấn được chú trọng, đem lại hiệu quả rõ nét.Qua thực tiễn hoạt động của HĐND các cấp, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Thường trực HĐND các cấp đã tổ chức từ 01 đến 02 phiên giải trình nhằm làm rõ trách nhiệm của UBND và các cơ quan chuyên môn trong quá trình quản lý các lĩnh vực trong đời sống xã hội, đặc biệt, trong năm 2023, Thường trực HĐND tỉnh đã tổ chức 01 phiên giải trình để làm rõ trách nhiệm của UBND tỉnh và các sở, ngành có liên quan trong việc chậm tiến độ thực hiện các dự án đầu tư công của tỉnh từ năm 2021 đến ngày 26/5/2023. Nội dung giải trình chủ yếu tập trung làm rõ những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, đồng thời đề xuất những giải pháp để khắc phục những hạn chế, yếu kém nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư công trên địa bàn tỉnh.
Phiên giải trình giữa hai Kỳ họp HĐND tỉnh năm 2023
Giám sát chuyên đề: HĐND các cấp đã triển khai thực hiện nghị quyết HĐND về chương trình hoạt động giám sát hằng năm, từ đó tổ chức hơn 135 đợt giám sát, khảo sát trên tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng,v.v…theo đúng quy định. Ngoài ra, HĐND các cấp còn triển khai giám sát các lĩnh vực hoạt động dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực; hoạt động điều tra, truy tố, xét xử thi hành án ở địa phương; những lĩnh vực được cử tri kiến nghị và dư luận xã hội quan tâm. Qua giám sát, khảo sát, HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, các tổ đại biểu HĐND đã có nhiều kiến nghị thiết thực, cụ thể đối với UBND và các cơ quan bảo vệ pháp luật, góp phần tạo chuyển biến tích cực trong công tác quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, tổ chức theo dõi có hệ thống việc giải quyết các kiến nghị sau giám sát, để kịp thời đôn đốc UBND và các cơ quan chức năng giải quyết.
Giám sát qua hoạt động tiếp xúc cử tri: Thông qua hoạt động tiếp xúc cử tri, Thường trực HĐND phối hợp Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tổng hợp ý kiến cử tri chuyển đến UBND cùng cấp xem xét, giải quyết và báo cáo tại kỳ họp thường lệ gần nhất của HĐND các cấp. Tại các kỳ họp thường lệ, HĐND các cấp tổ chức giám sát chuyên đề về kết quả thực hiện các nội dung trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri, qua giám sát, ban hành nghị quyết để đẩy mạnh hơn nữa việc giải quyết có kết quả các ý kiến, nguyện vọng, kiến nghị chính đáng của cử tri và chất vấn của đại biểu HĐND các cấp. Kết quả thực hiện nghị quyết được HĐND các cấp xem xét tại kỳ họp thường lệ tiếp theo. Đồng thời, hằng năm, Thường trực HĐND các cấp phối hợp với Tỉnh đoàn, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh tổ chức “Chương trình Tiếp xúc, đối thoại giữa đại biểu HĐND với Trẻ em tại nơi ứng cử”; ngoài ra, để giải quyết một số vướng mắc của doanh nghiệp, hợp tác xã; của công chức, viên chức, người lao động ngành y tế, Đảng đoàn HĐND tỉnh đã chỉ đạo Thường trực HĐND tỉnh tổ chức Hội nghị tiếp xúc và đối thoại giữa đại biểu HĐND tỉnh với doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn tỉnh; Hội nghị tiếp xúc giữa Thường trực HĐND tỉnh và đại biểu HĐND tỉnh chuyên trách với công chức, viên chức, người lao động ngành y tế.
Quang cảnh Thường trực HĐND tỉnh tiếp xúc với công chức, viên chức, người lao động ngành y tế
Giám sát qua hoạt động tiếp công dân, giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo: HĐND các cấp thực hiện nghiêm túc công tác tiếp công dân định kỳ theo Luật Tiếp công dân và Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Công tác tiếp nhận, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân được thực hiện thường xuyên theo đúng quy định của pháp luật. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Thường trực HĐND, đại biểu HĐND tiếp công dân định kỳ hằng tháng. Thông qua các buổi tiếp dân, đại biểu HĐND các cấp đã giải thích, hướng dẫn pháp luật cho Nhân dân nắm rõ, đồng thời, đây cũng là một nguồn thông tin quan trọng để phục vụ hoạt động giám sát của HĐND. Đối với các vụ việc phức tạp, kéo dài, Thường trực HĐND trực tiếp tổ chức đoàn giám sát, khảo sát hoặc phân công cho các Ban HĐND giám sát, khảo sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân.
Tuy nhiên, trong thời gian qua hoạt động giám sát của HĐND ba cấp cũng còn một số khó khăn, tồn tại như:
- Công tác đôn đốc các cơ quan chức năng giải quyết và trả lời các ý kiến, kiến nghị cử tri, tuy đã được Thường trực HĐND các cấp thường xuyên giám sát nhưng một số nội dung vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Thường trực HĐND các cấp mới tổ chức được 01 đến 02 phiên giải trình giữa hai kỳ họp, việc lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn giữa hai kỳ họp HĐND chưa thực hiện; việc tham gia chất vấn tại các kỳ họp còn lúng túng, số đại biểu tham gia chất vấn tại kỳ họp còn khiêm tốn.
- Việc xem xét các báo cáo tại Kỳ họp chủ yếu được xem xét trên cơ sở ý kiến thẩm tra của các Ban HĐND; đại biểu HĐND phát hiện vấn đề và phát biểu những vấn đề còn tồn tại xung quanh các báo cáo trình Kỳ họp còn ít
- Đối với hoạt động giám sát chuyên đề: Số lượng, quy mô và phạm vi giám sát của HĐND, Thường trực và các Ban HĐND các cấp tuy có tăng lên nhưng chưa đáp ứng hết yêu cầu thực tiễn. Nhất là việc giám sát thực hiện những vấn đề lớn, phát sinh, cần giải quyết ngay có lúc chưa kịp thời. Việc các cơ quan hữu quan tiếp thu thực hiện một số kiến nghị sau giám sát của HĐND các cấp còn bất cập, chưa kịp thời, hiệu quả chưa cao. Hoạt động tái giám sát chưa được thực hiện thường xuyên. Sự tham gia của các đại biểu kiêm nhiệm trong giám sát chuyên đề của các Ban HĐND còn hạn chế. Hoạt động giám sát của các Tổ đại biểu về việc thi hành pháp luật cũng như thực hiện nghị quyết của HĐND các cấp chưa nhiều.
Trong thời gian tới, Đảng đoàn HĐND tỉnh tiếp tục tham mưu tăng cường sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng đối với hoạt động của HĐND. Qua thực hiện chức năng quyết định và giám sát của HĐND, chủ động báo cáo, đề xuất với cấp ủy cho ý kiến, định hướng đối với các nhiệm vụ về phát triển kinh tế - xã hội, ban hành các nghị quyết về cơ chế, chính sách, các giải pháp phù hợp phát huy và khơi thông nguồn lực, tạo cơ sở để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững. Đồng thời, tiếp tục nâng cao chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, nâng cao hiệu lực hoạt động giám sát, tiếp tục khẳng định rõ vị thế, vai trò của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, cụ thể:
Thứ nhất, nâng cao chất lượng thực hiện các hình thức giám sát của HĐND các cấp. Trước hết là thực hiện có hiệu quả giám sát tại kỳ họp, phiên họp, theo đó nâng cao chất lượng thẩm tra, làm rõ căn cứ pháp lý, tính hợp hiến, hợp pháp, sự phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, cung cấp thông tin đa chiều và là cơ sở tin cậy để các đại biểu HDNĐ xem xét, quyết nghị các vấn đề quan trọng của địa phương.
Thứ hai, nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, thông qua việc chủ động lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn, giải trình, nhất là những vấn đề “nóng”, bức xúc, được cử tri và dư luận xã hội quan tâm nhằm phát hiện những bất cập tồn tại, chỉ rõ nguyên nhân và đề xuất tháo gỡ những bất cập, tồn tại trong việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật, nhất là những điểm nghẽn cơ chế, chính sách làm cản trở sự phát triển của địa phương.
Thứ ba, kiên trì giám sát, đôn đốc việc thực hiện kiến nghị sau giám sát; định kỳ 6 tháng hoặc một năm, thực hiện rà soát lại việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát, khảo sát để tổ chức tái giám sát nếu xét thấy cần thiết. Lãnh đạo nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Tổ đại biểu và đại biểu HĐND; phát huy vai trò của Tổ đại biểu HĐND tỉnh tại địa bàn ứng cử. Thành lập Tổ giám sát của Thường trực HĐND tỉnh nhằm thực hiện giám sát thường xuyên việc ban hành các quyết định của UBND tỉnh và nghị quyết của HĐND cấp dưới có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan cấp trên, nghị quyết của HĐND cùng cấp.
Thứ tư, thực hiện hiệu quả hoạt động lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND tỉnh nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát của HĐND; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước và giúp người được lấy phiếu tín nhiệm thấy được mức độ tín nhiệm của mình để phấn đấu, rèn luyện, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động.
Thứ năm, tổng hợp đầy đủ, kịp thời các ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi UBND các cấp giải quyết theo thẩm quyền; thực hiện nghiêm túc việc tiếp công dân; tiếp nhận và xử lý đơn thư của công dân theo quy định; triển khai giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri, giải quyết đơn thư của công dân đúng quy định của pháp luật; tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin vào việc phục vụ hoạt động của HĐND; đặc biệt là hoạt động giám sát; đổi mới việc cung cấp thông tin cho đại biểu giúp đại biểu có đủ thông tin chính xác tham gia việc quyết định những vấn đề lớn, quan trọng của địa phương.
Thứ sáu, định kỳ tổ chức sơ kết, đánh giá việc thực hiện Quy chế phối hợp giữa Thường trực HĐND, UBND và Ban Thường trực Uỷ ban MTTQ Việt Nam các cấp để tiếp tục nâng cao trách nhiệm trong công tác phối hợp và phát huy hiệu quả của từng cơ quan, tổ chức; từ đó, tạo sức mạnh tổng hợp, nền tảng quan trọng cho sự phát triển mạnh mẽ trong việc triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Thứ bảy, Đảng đoàn HĐND tỉnh sẽ tiếp tục theo dõi, đề nghị các chủ thể giám sát cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND để tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp nói chung và hoạt động giám sát nói riêng. Phát huy vai trò, trách nhiệm tham mưu của Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh, Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện, bộ phận giúp việc của HĐND cấp xã trong hoạt động giám sát của HĐND. Đồng thời, tiếp tục nâng cao năng lực của đại biểu HĐND qua công tác bồi dưỡng, tập huấn, cập nhật kiến thức cho đại biểu HĐND để nâng cao năng lực, trách nhiệm, kỹ năng đặc biệt là kỹ năng chất vấn, thảo luận, tranh luận tại nghị trường, về kinh nghiệm hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
Mai Thị Lý
Trưởng phòng DN -TT